Beweegvriendelijke omgeving: makkelijker dan het lijkt

Het boek Buitenkansen werd door Urhahn stedenbouw & strategie ontwikkeld, in opdracht van gemeente Apeldoorn en provincie Gelderland. Gedeputeerde Jan Markink legt uit wat de aanleiding was voor het boek en waarom juist Gelderland het initiatief heeft genomen. “We zijn met provincie Gelderland al een tijdje bezig met de sportieve buitenruimte. We hebben hier in de vorige ambtsperiode ook een subsidieregeling voor gehad. De directe aanleiding voor de ontwikkeling van het boek was covid. Gelderland en Apeldoorn kennen weliswaar veel groene gebieden, maar feitelijk zien we dat men minder is gaan bewegen. We merken het bijvoorbeeld aan de verslechterde motoriek van basisschoolkinderen. Gelderland heeft veel kleine dorpen en middelgrote steden. Dat is anders dan een grote stad als Rotterdam. Relatief is ook meer groen aanwezig dan in de Randstad en hebben meer mensen een eigen tuin. Waar er in het Kralingse Bos of  kleine buurtparken in de Randstad relatief weinig nodig is om het  gebruik te stimuleren gaat dat in Gelderland niet altijd vanzelf en moeten we mensen meer verleiden, uitnodigen want in je eigen tuin kan je niet echt sporten of elkaar ontmoeten.”

Het is dus belangrijk om bewegen actief te stimuleren, bijvoorbeeld door de buitenruimte daar geschikt voor te maken. “Bewegen wordt steeds belangrijker”, geeft Markink aan. “De covidperiode heeft geleerd dat te lang alleen maar binnen zitten de gezondheid niet ten goede komt. Veel mensen hebben dan ook het wandelend ommetje ontdekt, zijn in de buitenlucht gaan fitnessen, zijn gaan zwemmen in openluchtbaden of hebben een sportieve fiets aangeschaft voor stevige wielerritjes. Nu de coronamaatregelen langzaam worden afgebouwd, moeten we dit positieve gedrag zien vast te houden. Tegelijkertijd wordt de concurrentie om de buitenruimte steeds groter. Er zijn heel veel wensen op het gebied van wonen, recreëren, werken. Daarom zullen we zaken moeten combineren in plaats van te veel in hokjes te denken. Traditioneel koppelen we sporten aan speciale sportvelden, terwijl sporten in de wijk ook kan. We moeten het laagdrempelig maken.”

Hoewel de gemeente in eerste instantie aan zet is om concrete plannen te maken voor de openbare ruimte, is de rol van de provincie niet te onderschatten. Markink: “Wij willen een initiator en innovator zijn. Eerder ondersteunden we dat met de subsidieregeling, nu laten we met dit boek zien hoe het kan.” In navolging op de publicatie van het boek organiseert de provincie bovendien vier inspiratiesessies over de uitnodigende buitenruimte (zie kader).

Tijdens de sessies én in het boek wordt duidelijk dat het realiseren van een beweegvriendelijke en uitnodigende buitenruimte echt geen rocket science hoeft te zijn. “Het is makkelijker dan je denkt”, geeft Markink dan ook aan. “Bij het provinciehuis in Arnhem komen heel vaak skaters. Die gaan soms wat ruw om met het straatmeubilair. We hebben geprobeerd hen te faciliteren door metalen strips toe te passen en er is ook een kleine opslag gemaakt voor springplankjes. Zulke ingrepen hoeven echt niet al te veel te kosten.”

Markink is ervan overtuigd dat mensen vanzelf in beweging komen als de buitenruimte daartoe uitnodigt. “Mensen gaan eerder en meer bewegen als we onze buitenruimte zo inrichten dat bewegen leuk wordt. Daarmee heb je de halve strijd al gewonnen en in sommige gevallen de hele strijd en is er niet meer nodig dan een paar ijzeren strips op de trap. Maar daarnaast zal er ook echt wel gedragsverandering nodig zijn bij een deel van de mensen. Als ik makkelijk mooi en veilig van huis naar de winkel kan lopen doe ik dat waarschijnlijk sneller, maar het blijft makkelijk om de auto even te pakken. Je kunt veel met fysieke maatregelen om ouders te stimuleren hun kinderen niet met de auto te brengen, maar om echt het haal- en brenggedrag te van ouders en hun kinderen te veranderen moet het bestaande gedrag ook doorbroken moet worden door bijvoorbeeld actieweken en campagnes. Maar zonder dat we de buitenruimte beweegvriendelijk maken hebben gedragscampagnes weinig zin.”

Markink hoopt dat Gelderse gemeenten, die het boek allemaal toegestuurd hebben gekregen, de inhoud gebruiken bij het maken van beleidsplannen. “Het zou standaard meegenomen moeten worden bij de planologische planvorming of renovatieprojecten”, vindt Markink. “Overigens is het niet bedoeld voor gemeenten, maar ook voor bijvoorbeeld sportverenigingen of woningbouwverenigingen. Het probleem van te weinig beweging speelt weliswaar met name in grotere steden, ik denk aan Nijmegen, Ede of Doetinchem. Maar ik woon zelf in het kleine Borculo en ook daar zie je dat men gebruik maakt van een klein parkje of iets dergelijks. Dit boek biedt dan ook kansen voor iedereen.”

Buitenkansen is te koop bij de Apeldoornse boekhandel Nawijn & Polak of via deze boekhandel online te bestellen. Online lezen kan ook.

Inspiratiesessies over de uitnodigende buitenruimte

Vanaf 27 september organiseren de provincie Gelderland en gemeente Apeldoorn de week van de Buitenkansen. In deze week worden vier online kennissessies georganiseerd:

1. Algemene visie/beleid : hoe maak je uitnodigende buitenruimte
2. Ongeorganiseerd sporten: hoe organiseer je dat? Ongeorganiseerd sporten is populairder dan ooit. Sporten waar, wanneer en hoe het je uitkomt. Maar hoe houd zicht en grip op deze groep sporters? 
3. Ontmoeten in de wijk door sport en spel. Met juiste inrichting en aanbod mensen dicht bij huis in de eigen buurt meer laten bewegen.
4. Hoe kan een werkgevers werknemers stimuleren meer te bewegen? En hoe kan de omgeving van een bedrijf daaraan bijdragen?

Kijk hier voor meer info en aanmelden