Gezonde en toekomstbestendige gebiedsontwikkeling. Kiezen en realiseren - hoe doe je dat? #3

Integraal en co-creatie behapbaar maken

In deel #1 van dit artikel heeft directeur/eigenaar Anne-Mette Andersen van AM Landskab in samenwerking met Stefen Werner en Rob Gerardts van WSP, de grote uitdaging van duurzame gebiedsontwikkeling toegelicht. In deel #2 hebben ze hun visie gegeven op de voordelen van een aanpak waarbij integraal werken tussen de verschillende vakdisciplines vanaf het begin van het proces samen met het organiseren van duurzame participatie centraal staat. Om het proces behapbaar te maken en gericht te werk te gaan, hebben ze een 6-stappenplan ontwikkeld.

• Stap 1: Kansen & knelpunten verkennen
• Stap 2: Bouwstenen duurzaamheid kiezen
• Stap 3: Onderzoek bouwstenen uitvoeren
• Stap 4: Integrale visie uitwerken
• Stap 5: Kaders gewenste ontwikkelingen formuleren
• Stap 6: De leefomgeving uitwerken

Anne-Mette Andersen: ”Ter toetsing voor onszelf én om toekomstige opdrachtgevers een idee te geven van mogelijke producten, heb ik in dit stuk de stappen in het schema geïllustreerd met voorbeelden uit onze eigen praktijk. Dit betreft projecten waarvoor we als bureau een aantal van de stappen hebben uitgevoerd en waarbij de stappen, wat ons betreft, hun waarde hebben bewezen.

Om de kracht van beelden uit te leggen - practise what you preach – hebben we een poging gedaan om elke stap met behulp van een illustratie uit te leggen. We hopen dat dit een idee geeft van hoe we te werk gaan en hoe we de stappen in uw duurzame gebiedsontwikkelingsproject zouden willen doorlopen”.

Praktijkvoorbeelden van de 6-stappenplan

Stap 1: Kansen & knelpunten verkennen

Verkenning bouwstenen duurzaamheid volgens het AM Landskab Zandlopermodel

Naar aanleiding van gesprekken in de buurt Hooch Boulandt in Utrecht, besloten we om als eerste een ‘Buur feest’ te organiseren. Voor het eerst kwamen vastgoedeigenaren, gebruikers van de bedrijfspanden en bewoners uit de buurt bij elkaar. Door het voorwerk hebben we gerichte invulvellen met gerichte vragen voor een workshop carrousel kunnen maken. Het materiaal gaf veel input voor potentiele bouwstenen voor een ‘Duurzame upgrade’.

Stap 2: Bouwstenen Duurzaamheid kiezen

Kiezen van kansrijke bouwstenen voor nader onderzoek

Om de juiste bouwstenen voor een gezonde en toekomstbestendige gebiedsontwikkeling te kunnen kiezen, hebben we de input van alle stakeholders bij elkaar gebracht. In Hooch Boulandt, dat direct achter het ambitieuze ‘Stationsgebied Utrecht’ ligt en waar veel potentie aanwezig is voor een gezond en toekomstbestendig woon-werkgebied, was een cruciale bouwsteen ‘Omgevingsmanagement’. Vanuit het gebied zelf samenwerkingen stimuleren, organiseren en formaliseren tussen verschillende stakeholders.

Stap 3: Onderzoek bouwstenen uitvoeren

Integraal onderzoek naar het optimum tussen de gekozen bouwstenen

In Hooch Boulandt is vervolgens de potentie per bouwsteen onderzocht in samenwerking met een ingenieursbureau in relatie tot BREEAM Gebied NL voor bestaand gebied. Ook voor City Nieuwegein (praktijkcase voor stap 5) geldt dat er veel onderzoek per thema door adviseurs is verricht. Soortgelijke onderzoeken laten typisch zien hoe je de hoogste ambitie haalt voor een afzonderlijk duurzaamheidsthema. Maar dan komt pas de grote opgave. Namelijk hoe verhouden de ambities zich tot elkaar? Zijn er tegenstrijdigheden, oplossingen die elkaar tegen werken? In mijn ogen is het van onschatbare waarde dat één adviesbureau een integraal onderzoek uitvoert. Een onderzoek bovendien dat, van de kansen in het specifieke gebied uitgaat en niet vervalt in generieke conclusies. Pas dan kan er het juiste optimum tussen bouwstenen van duurzaamheid worden gevonden.

Stap 4: Integrale visie uitwerken

Onderscheid in ‘laaghangend fruit’ en ‘langere termijn

Mensen die wonen en werken in een gebied hebben doorgaans behoefte aan iets anders dan een ambitieuze visie die laat zien dat hun gebied over 10-20 jaar een prachtig duurzaam gebied kan worden. Die visie, die stip op de horizon, is belangrijk om overwegingen niet te nauw of te pragmatisch te bekijken. Maar er is meer nodig. Wil je dat samenwerkingen rondom duurzame ingrepen slagen, moet je ons inziens zichtbaar resultaat kunnen bieden op de korte termijn. Voor Hooch Boulandt hadden we het ‘laaghangende fruit’ per bouwsteen in beeld gebracht, naast de wenselijke lange-termijn ingrepen.

Stap 5: Kaders gewenste ontwikkelingen formuleren

Criteria voor ontwikkelingen formuleren inclusief raamwerk voor blauw-groen-mobiliteit

Voor een klimaatadaptieve, natuurinclusieve en gezonde gebiedsontwikkeling is een samenhangend groen-water netwerk een ‘must’. Die samenhang moet je als eerste regelen, als kaders voor de bebouwing. In de grootschalige binnenstedelijke ontwikkeling van City Nieuwegein bleek het kansrijk te zijn om het netwerk van groen en water hand-in-hand te laten gaan met een langzaam verkeer netwerk. Ook hier wil je optimale samenhang om lopen en fietsen te stimuleren, maar ook ‘mooie, groene routes’ blijkt uit praktijkonderzoek een grote stimulans te zijn.

Stap 6: De leefomgeving uitwerken

Openbare ruimte ontwerp

Ten slotte wordt ook de leefomgeving zelf, de openbare ruimte uitgewerkt in co-creatie met de stakeholders. Hieronder een voorbeeld van een ontwerp van een natuurinclusief en klimaatadaptief park; de centrale ontmoetingsplek voor de wijk Parijsch in Culemborg.

We zijn nu klaar om als combinatie AM Landskab - WSP alle 6 stappen voor één project samen te doorlopen. We zijn overtuigd van de meerwaarde en de efficiëntie van het ‘Stappenplan gezonde en toekomstbestendige gebiedsontwikkeling’. Ontwerper en ingenieur samen.

Ziet u als bevlogen opdrachtgever hier ook iets in? We gaan graag met u sparren over hoe we onze expertise en aanpak kunnen inzetten voor úw specifieke opgave. Wie weet, wordt u de eerste die de vruchten plukt van eerdere ervaringen en snel en soepel tot een duurzaam optimum in de gebiedsontwikkeling komt.