Of kan het nog natuurinclusiever?

Natuurinclusief bouwen, een nieuwe trend met prachtige mogelijkheden. We bouwen aan meer biodiversiteit en klimaatadaptatie, die urgentie hoeven we niemand uit te leggen. Bovendien ben ik ervan overtuigd dat de lokale, praktische insteek zorgt voor een groter groen bewustzijn onder bewoners van woningen en wijken. Toch valt er nog veel meer uit natuurinclusief bouwen te halen, vooral als we kijken naar de materialen die we gebruiken.

Tastbaar, kleinschalig, laagdrempelig…

Even terug naar het begin: waar hebben we het eigenlijk over bij natuurinclusief bouwen? Binnen een woud van uiteenlopende definities houd ik me maar even vast aan de definitie die RVO Nederland geeft: ‘Met eenvoudige voorzieningen aan gebouwen, zoals architectonische aanpassingen aan het ontwerp of het aanpassen van een werkwijze of de te gebruiken materialen, kan veel bereikt worden voor de biodiversiteit en leefbaarheid in de stad’.

Wat opvalt in deze definitie, maar ook in de vele voorbeelden van natuurinclusief bouwen, is de kleinschalige insteek in velerlei opzichten: ‘eenvoudige voorzieningen aan gebouwen’ voor de ‘biodiversiteit en leefbaarheid in de stad’. Dat laatste nog het liefst vertaald naar wijk en woning. Die praktische insteek, het lokale denken en doen, maakt natuurinclusief bouwen tastbaar en laagdrempelig. Daar is niet zoveel mis mee, maar het kan beter.

… of toch groter denken?

Wat opvalt in de meeste voorbeelden en beschrijvingen van natuurinclusief bouwen is dat het feitelijke ‘bouwen’, en de keuzes die daarin gemaakt worden, wat ondersneeuwt in de praktische uitwerking. Terwijl juist in nieuwbouw en gebiedsgerichte inrichting van nieuwe wijken en stadsdelen een grote potentie ligt voor natuurinclusief bouwen. Je kunt vanaf het begin je gebouw of gebied vormen naar je doelstelling. We hebben het dan over ontwerpen, maar natuurlijk ook over de keuze van de materialen waarmee je bouwt.

Milieu-impact van bouwmaterialen

Al sinds we levenscyclusanalyses uitvoeren weten we dat de impact van grondstoffen en materialen op milieu en klimaat sterk wisselen per bouwmateriaal. Die kennis vond de afgelopen jaren al zijn weerslag in de bouw. Zo is er inmiddels de Milieuprestatie Gebouwen (MPG), die bouwers verplicht de milieu-impact van een werk te meten. We hebben daarnaast grote circulaire ambities uitgesproken omdat, ook in de bouw, de grondstoffen opraken en de afvalberg groeit tot olympische proporties.

Globaal is ook lokaal

Kortom, bouwen zonder oog voor milieu-impact van de materialen die je kiest is niet meer van deze tijd. Ik kan het ook anders formuleren: gaat natuurinclusief bouwen meer werk maken van milieuvriendelijke materialen, dan biedt dat fantastische extra mogelijkheden om een verschil te maken. De geschetste problematiek lijkt de lokale, natuurinclusieve schaal wat te ontstijgen, maar laten we eerlijk zijn: luchtverontreiniging of temperatuurstijging op bovenlokale schaal heeft natuurlijk ook consequenties voor de lokale biodiversiteit. Alleen maar in lokale oorzaken en gevolgen denken zou naïef zijn.

Hout

Een voorbeeld: hout is een ideaal bouwmateriaal, mits het afkomstig is uit een goed beheerd bos. We hebben tegenwoordig keurmerken om dat aan te tonen. Hout, en dat geldt voor de meeste biobased materialen, is bovendien een zeer milieu- en klimaatvriendelijke grondstof. De fabriek van hout, het bos, heeft geen schoorstenen die allerlei toxische stoffen uitstoten. Sterker nog, het bos neemt juist CO2 op. Bovendien is hout van nature circulair, omdat het hergroeibaar is. Die voordelen worden steeds meer herkend en erkend. Onderzoek bij grondgebonden nieuwbouw* toont aan dat consequente toepassing van
hout in vloeren, deuren, kozijnen en casco kan leiden tot meer dan 40 procent CO2-reductie in nieuwbouw.

Pleidooi

De vraag of een vleermuis het meeste profijt heeft bij een stalen, betonnen of houten woonplek is niet gemakkelijk te beantwoorden. Wat we wel weten, is dat mensen blijer worden naarmate de hoeveelheid toegepaste natuurlijke materialen in hun omgeving toeneemt. Als gebruik van deze materialen bovendien aantoonbaar hoog scoort op de schaal van milieu- en klimaatwinst, is het verwonderlijk dat gebruik van hout en andere biobased materialen geen vast onderdeel zijn van de definitie van natuurinclusief bouwen.

Vanaf nu dan maar?

FSC-hout uitstootvrij?
FSC-hout is waarschijnlijk de meest klimaatvriendelijke grondstof. Bos is immers de enige ‘fabriek’ van bouwmaterialen die CO2 opneemt in plaats van uitstoot. Kiezen voor FSC betekent heel selectieve houtoogst. Het bos blijft bos, kan zelf herstellen en doorgaan met CO2 opnemen. Tegelijkertijd is CO2 vastgelegd in het FSCproduct zolang het (her)gebruikt wordt.

Inspiratiemagazine Natuurinclusief Bouwen

Dit artikel verscheen in het Inspiratiemagazine Natuurinclusief Bouwen, een uitgave boordevol best practices, tools en tips over natuurinclusief en biodivers bouwen. Download deze editie gratis.