Onderling begrip cruciaal voor een inclusieve samenleving

We streven naar een zo toegankelijk en inclusief mogelijke samenleving. Dat betekent dat er aanpassingen gedaan moeten worden in de openbare ruimte, in gebouwen of in winkels. Dat gaat vaak niet zonder slag of stoot. Onbegrip ligt aan de basis.

“We maken zelf grenzen, bepalen zelf wat en wie er niet bij hoort”, analyseert Jan Jacob Stam. Hij is systemisch denker en oprichter van het Bert Hellinger Instituut Nederland. Mensen leven, leren en ontwikkelen zich in verbanden: in gezinsverband, familieverband, teamverband. Elk van deze verbanden kent een eigen dynamiek, een systeemdynamiek, met eigenzinnige wetmatigheden en ordeningen die dus niet door een enkel individu worden aangestuurd. Problemen die worden veroorzaakt in het systeem, moeten ook worden opgelost in het systeem. 

Stimulerende of contraproductieve patronen

“In een systeem ontstaan patronen”, vertelt Stam. “Wij kijken naar welke patronen stimulerend werken en welke juist een beperkend effect hebben of contraproductief zijn. Door te ontdekken welke patronen er zijn, kun je de oorzaken voor onbewust gedrag zien en tips geven om dat gedrag aan te passen."

Voorbij de polarisatie

Ook als het gaat om toegankelijkheid en inclusiviteit spelen deze patronen en onbewust gedrag een rol. “Ik heb het idee dat er op dit onderwerp sprake is van veel verborgen agressiviteit en polarisatie. Dat leidt tot een dader-slachtofferverhouding. Degene die geen aanpassing doet aan een winkel is de dader, degene met een beperking het slachtoffer. Als een ondernemer een aanpassing niet doet omdat het te duur zou zijn, dan stelt hij zelf de grenzen van wie en wat er wel bij hoort en wie niet. Om tot een inclusievere samenleving te komen, moet je voorbij de polarisatie gaan.”

Verschillen accepteren

Soms gebeurt het dat maatregelen worden getroffen omdat ze van hogerhand worden opgelegd. “Dan doe je een aanpassing om geen gedoe te krijgen”, vindt Stam. “Terwijl je zou moeten beginnen met accepteren dat je verschillend bent. Door met elkaar in gesprek te gaan leer je elkaars wereld kennen en omarmen. Je kunt namelijk iemand alleen insluiten als je ook bereid bent diens wereldbeelden in te sluiten. Dat geldt voor beide kanten. Volgens mij heb je er maar een uur voor nodig om erachter te komen dat je heel veel aannames hebt.”