Ruimte voor de voetganger in Shared Space

De voetganger is, als het op kwetsbaarheid aankomt, de zwakste schakel in het verkeer. Bij het ontwerp van de openbare ruimte krijgen voetgangers daarom vaak een eigen afgebakende ruimte en eigen voorzieningen, bijvoorbeeld in de vorm van trottoirs, voetgangersgebieden en voetgangersoversteekplaatsen. In Shared Space gebieden delen de verschillende weggebruikers echter vaak dezelfde ruimte. Bij deze Shared Space inrichtingen wordt het zelfregulerend vermogen van weggebruikers gestimuleerd door het weglaten van fysieke of juridische scheidingen tussen verkeersdeelnemers en het minimaliseren van verkeerselementen zoals bebording, markering en drempels. Voetgangers, fietsers en gemotoriseerd verkeer komen hierbij vaker met elkaar in aanraking dan bij een traditionele weginrichting. Hierdoor ervaart de voetganger in dergelijke gebieden regelmatig onveiligheid en zijn eigen kwetsbaarheid. Reden voor kenniscentrum Shared Space om onderzoek uit te voeren naar de positie van de voetganger in gedeelde ruimtes.

Voetganger nadrukkelijker op politieke agenda

In de afgelopen 10 jaar zien we in Nederland het aantal Shared Space gebieden flink toenemen. Eerder is al onderzoek gedaan naar de toegankelijkheid van mensen met een visuele beperking (Havik & Melis-Dankers, 2013) en ouderen (Hofwegen, 2012) in Shared Space gebieden. Echter, specifiek onderzoek naar de voetganger in het algemeen ontbreekt. Hierdoor is er nog weinig bekend over de positie van de voetganger in Shared Space gebieden. Omdat de voetganger steeds nadrukkelijk op de politieke agenda komt te staan en het verbeteren van de positie van de voetgangers tal van positieve effecten kent, onder andere op het gebied van duurzaamheid en gezondheid, heeft Kenniscentrum Shared Space student Martijn Schermer van NHL Stenden Hogeschool gevraagd om in het kader van zijn afstuderen aan de opleiding Ruimtelijke Ontwikkeling onderzoek te doen naar de positie van de voetganger in Shared Space gebieden. Martijn voerde dit onderzoek in de afgelopen maanden uit bij ingenieurs- en adviesbureau Bureau Schmidt. 

Vijf locaties onderzocht

Tijdens het onderzoek zijn vijf drukke locaties in Noord-Nederland onder de loep genomen. Al deze locaties zijn in de afgelopen jaren volgens het Shared Space principe heringericht. Het betroffen de stationsgebieden van Assen en Leeuwarden, locaties in de binnenstad van Leeuwarden, Groningen en Sneek en een grootschalige Shared Space locatie bij NHL Stenden Hogeschool. Tijdens het onderzoek zijn van elke locatie diverse functie- en inrichtingskenmerken in beeld gebracht. Vervolgens zijn schouwen uitgevoerd en zijn interviews gehouden met experts op het gebied van stedenbouw en verkeerspsychologie én met een aantal vrijwilligers van Wandelnet. Hierbij is per onderzoekslocatie de positie van de voetganger beoordeeld aan de hand van diverse criteria op het gebied van oversteekbaarheid, toegankelijkheid, aantrekkelijkheid en verkeersveiligheid. Tijdens het onderzoek is onderscheid gemaakt tussen voetgangers met een doelgerichte verplaatsingen tussen een herkomst en een bestemming én voetgangers die verblijven in de openbare ruimte. 

Aanbevelingen betrekken in ontwerp

De onderzoeksuitkomsten per locatie zijn vervolgens met elkaar vergeleken om zo tot definitieve conclusies te komen. Het eindresultaat van het onderzoek bestaat uit een aantal aanbevelingen met betrekking tot de functie- en inrichtingskenmerken van de openbare ruimte, welke positief bijdragen aan een optimale positie van voetgangers in Shared Space gebieden. Deze aanbevelingen kunnen door ontwerpers en beleidsmakers worden gebruikt bij herinrichtingsprojecten waarbij het Shared Space principe wordt toegepast. De uitdaging is daarbij om de aanbevelingen te betrekken in het ontwerp voor de openbare ruimte, zonder daarbij afbreuk te doen aan de uitgangspunten van het Shared Space concept. 

Het gaat om de volgende aanbevelingen:

• zorg voor een goede balans tussen intensiteiten en het aantal mogelijke richtingen van de verschillende verkeersdeelnemers;
• ontwerp voldoende voorzieningen die de ruimte aantrekkelijk maken als verblijfsgebied (groenvoorzieningen, zitmogelijkheden, ed.);
• stimuleer straatgerichte bebouwingsplinten zodat er een (zicht)relatie ontstaat tussen de openbare ruimte en de omliggende bebouwing;
• ontwerp herkenbare oversteekpunten waarbij voetgangers eventueel in twee etappes drukke fietsers- en autoverkeersstromen over kunnen steken;
• stuur verschillende weggebruikers op een natuurlijke wijze door middel van inrichtingselementen in de openbare ruimte (boom- en plantvakken, zitranden, straatmeubilair, ed.);
• creëer op drukke locaties een “comfortzone” langs bebouwingsplinten voor de voetganger waar voetgangers visueel of fysiek gescheiden worden van het overige verkeer; 
• ontwerp een overgang of inleiding naar het Shared Space gebied, zodat deze gebieden herkenbaar zijn en de rijsnelheden al voor het gebied beperkt worden.

Nationaal Voetgangerscongres

De uitkomsten van het onderzoek komen aan bod tijdens het derde Nationaal Voetgangerscongres dit najaar in Leeuwarden. Wilt u meer informatie over de uitkomsten van het onderzoek De voetganger in Shared Space inrichtingen, neemt u dan contact op met het kenniscentrum Shared Space (info@kenniscentrumsharedspace.nl)  of Martijn Schermer (martijnschermer@bureauschmidt.nl).