Flirten is niet genoeg

Integraliteit, leiderschap en partnerschap. Onder andere voor de uitwerking van de Regionale Energie Strategie (RES) zijn het veel gehoorde begrippen. Ook in het recent gepubliceerde document van PBL 'Grote opgaven in een beperkte ruimte’ vormen ze een belangrijk onderdeel. Want zoals in de webinar van PBL terecht werd gezegd: "los van elkaar kunnen we het niet, samen zijn we eigenaar van de oplossing." 

Het is me uit het hart gegrepen: Juist door de scope te verbreden, help je elkaar vooruit. Of het nu gaat om een grootschalige opgave zoals de RES of kleinschaliger voor een wijkuitvoeringsplan, het vraagt om het betrekken van elkaar bij het zoeken naar oplossingen. Transparantie en vertrouwen zijn in die samenwerking randvoorwaardelijk. 

Samen is de weg! 

Om een goede relatie aan te kunnen gaan, moet je wel eerst jezelf kennen. Op die manier kan je aan je samenwerkingspartner aangeven wat je nodig hebt om zelf te floreren, maar ook wat een "no go" is. Oftewel, dat je verantwoordelijkheid kan nemen en leiderschap kan tonen op je 'eigen' terrein. Daarom helpt het om af en toe met een smalle scope te werken. Een goed voorbeeld hiervan is het gelopen pad bij de RES. Afgelopen 2 jaar is er een intensief traject met vele stakeholders doorlopen. De scope was enkel gericht op het bepalen van zoeklocaties voor energiewinning uit zon en wind. Bij deze verkenning is er met andere domeinen wel zeker flink geflirt en hier en daar iets meer dan dat (voor het goed analyseren van restricties en kansen voor het bepalen van zoekgebieden). Maar voor het vervolg is flirten niet genoeg.

Niet te vroeg juichen

De RES 1.0 ligt nu ter besluitvorming voor aan alle regionale volksvertegenwoordigers dus we moeten natuurlijk de uitkomsten nog afwachten. Toch lijkt het er op dat de smalle focus van de RES hielp in vooruitgang in de verkenning. Zeker als je deze vergelijkt met vooruitgang bij de verschillende klimaattafels. Maar zoals gezegd, we zijn er nog niet. Nog lang niet zelfs. En niet het minst voor de realisatie van de RES 1.0.

Alleen ga je sneller, samen kom je verder

Doorgaan enkel vanuit de scope van de RES zou tempo kunnen bieden, en dat is verleidelijk. Maar stel dat je "de ruimte gaat hamsteren" (schitterende bewoording van Zwolse wethouder Anker), dan blokkeer je kansen voor andere domeinen. En dat moet je, bezien vanuit het gebied met o.a. een immense woningbouwopgave, natuurbehoud en mobiliteitsvraagstuk niet willen. Voor een realistische uitwerking van de RES moeten de interacties sterker worden en doen we er goed aan om van flirten naar een relatie te gaan: Partnerschappen zijn noodzakelijk. Zowel tussen het Rijk en de regio, als ook tussen de verschillende domeinen die invloed hebben op het landschap. Daarom is voor een realistisch vervolg van de RES een gedachte om te gaan werken met gebiedsprocessen waarbij de scope breder wordt.

Weerbarstige praktijk

Misschien is iedereen wel overtuigd van het nut van integrale opgaven, omdat de opgaven te groot zijn en de ruimte te beperkt is. Toch is de praktijk weerbarstig.

Zo delven vaak zachte waarden het onderspit. Recent heeft de VN besloten over een meetmethode waarmee de milieuimpact en natuurkapitaal inzichtelijk gemaakt  kunnen worden: de natuurlijkkapitaalrekeningen.
Het geeft natuur meer gewicht in een economische afweging. Mijn inziens een grote stap in de goede richting, maar misschien moet je wel niet willen om alles in geld uit te drukken. Het is in een samenwerking altijd zaak om open te staan en oog te hebben voor elkaars waarden en belangen. Een sluitende business case is stap twee.

Succes claimen of delen

Daarnaast is de praktijk van integraal werken weerbarstig omdat het om een andere omgang met resultaatverantwoording en succes vraagt. Bij een goede integrale aanpak is de uitkomst 1 + 1 = 3. Een dergelijke rendement is met een eenzijdige aanpak maar moeilijk te behalen.
Echter, de keerzijde is wel dat door het bundelen van opgaven en stakeholders het nauwelijks mogelijk is om voor ieder ingezet deelbudget scherp te maken welk resultaat er daarvoor exclusief geleverd is. Datzelfde geldt voor het bedoeld of onbedoeld opstrijken van de eer van de succesvol geleverde presentatie op die ene portefeuille.
Hoe stom de genoemde aspecten ook mogen klinken, daar hangt het in de praktijk bijzonder vaak op. Constructief integraal werken vereist focus en transparantie over het proces en de doelen. Het vertrouwen in elkaar en elkaar het succes gunnen, is een vereiste in het samenwerkingsproces.

Jezelf kennen, oog hebben voor elkaar en niet de cijfers, de ander iets gunnen, vertrouwen en transparantie over waarom je doet wat je doet. Net als in het echte leven, in het heel klein samen met je partner in je eigen huis. Als we die essentie terugpakken in welke grote samenwerking dan ook, dan komen we met elkaar vast en zeker heel ver.

Heb jij nog andere punten die integraal samenwerken vooruithelpen? Wees welkom om te reageren!