Meer tijd door flexibiliteit

Als klein kind verwonderde ik mij over alles om me heen. Onder de indruk van alle treinen die langs raasden, terwijl mijn moeder en ik wachtten op de trein, achterop de fiets kijkend naar voorbijgangers, wachtend voor het verkeerslicht of buitenlandse nummerborden spotten in de file, onderweg naar opa en oma. Doordat je de tijd had om naar dingen te kijken, zag je weer nieuwe dingen. En dat geeft weer nieuwe ideeën en inzichten. Ik had toen geen besef van tijd. Hoe anders is dat nu. Naarmate ik ouder werd en met een agenda ging leven, werd tijd steeds belangrijker in mijn leven. Maar waar ik meer kon werken om carrière te maken, of eerder naar bed kon om meer energie te hebben, tijd kon ik niet kopen, niet cadeau krijgen en ook niet maken – ook al zeggen de clichés soms anders. Maar als we er niet meer van kunnen maken, hoe halen we dan het meeste uit wat we wel hebben? 

Het zijn situaties die ik veel zie in mijn leefomgeving: Neem de fietsers bij het verkeerslicht, ze vormen een aardige file tijdens de spits. Ze staan breed te wachten waardoor er geen fietsers langs kunnen, ook niet degene die (nog voor het verkeerslicht) rechtsaf kunnen slaan. En zij moeten daardoor wachten. Ditzelfde zie je ook bij de pakketdienst die op straat parkeert – met knipperlichten aan – en vervolgens een paar minuten bezig is om een pakket uit te laden, af te geven en de handtekening voor bezorging op te halen. Vaak nog wel vriendelijk het handje opstekend naar de rij wachtende auto’s, maar that’s it.

Zijn die fietsers zich bewust van de wachtrij en vertraging die ze veroorzaken? Zit de koerier straks in zijn of haar busje met een schuldgevoel voor de rij wachtenden die hij achterliet? Nee. Voelt de persoon die dit pakketje ontving zich schuldig? Nee. De consequenties van ons handelen ontgaan ons vaak. Voor de goede orde, ik probeer niemand een schuldgevoel aan te praten. Wanneer we deze consequenties van andermans handelen zelf ervaren, ontgaat het ons een stuk minder snel. Welke emoties gaan er door jou heen wanneer je achter zo een rij fietsers staat, of wanneer je met haast ineens moet wacht op een pakketdienst – die in jouw ogen toch prima even een parkeerplek had kunnen opzoeken? Waarom is dat zo? Omdat ik mijn tijd als schaars ervaar en die niet door andermans toedoen wil inleveren. De uitdaging zit in het feit dat we er allemaal zo naar lijken te kijken en elkaar juist daardoor veel tijd kosten. Moeten we andermans tijd dan continu meenemen in alle individuele besluiten en afwegingen die we maken? Nee, daar hebben we simpelweg de tijd niet voor. 

Het probleem zit niet in de gebruikers van de straat, het zit in de manier waarop de straat is ingericht. Deze is ingericht op klassieke regels, maar kan geholpen worden om doorstroming te verbeteren. Deze vraag ligt niet bij de gebruiker – die dient zich aan de regels te houden – maar bij de ontwerper en beheerder van de ruimte. Deze moet ruimte maken voor de gebruikers – op basis van de behoeften van deze tijd. Door bijvoorbeeld voorsorteren op fietspaden toe te passen, zodat men onbewust al ruimte maakt. Of tijdsafhankelijke parkeervakken waar – tijdens bezorgtijden – meer busjes kunnen staan en de weg niet blokkeren, of meer pakketzuilen, etc. Oplossingen genoeg. 

Waarom zien we dit dan nu nog niet of beperkt? Het vereist een nieuwe manier van denken hoe wij onze openbare ruimte inrichten en gebruiken. Neem hierin functioneel tijdsgebruik als leidend. Hoe zou de ruimte er dan uit moeten zien? Dit alles vraagt om flexibiliteit in deze ruimte: Zorg dat het past bij wat men vandaag nodig heeft, maar ook makkelijk aangepast kan worden naar de behoefte van morgen. Dit vereist systeemdenken, met continue aandacht voor de dynamiek en de flexibiliteit om aanpassingen te maken. En dat is een extra uitdaging, voor zowel ontwerp als beheerafdelingen. Hoe kom je daar? Door samenwerken, verbanden zien, verbinding maken en relaties bouwen. Door even stil te staan bij de vraag: hebben we vanuit het systeemperspectief naar dit vraagstuk gekeken? In projecten is het alleen lastig om stil te staan: Geen tijd. Maar wees nou eerlijk, als je nu wat langer pakt om verschillende opties te verkennen met de bril van vandaag en morgen, en je daarmee voorkomt dat de straat binnen enkele jaren opnieuw moet worden ingericht bespaar je uiteindelijk veel tijd. De kracht hier zit in nu de juiste keuzes maken, met ruimte voor flexibiliteit, zodat we morgen minder tijd kwijt zijn, en deze gewonnen tijd kunnen besteden aan het halen van onze ambities, waar deze ook liggen.