Rijgedrag beïnvloeden: hoe doe je dat?

95% van de verkeersongevallen is te wijten is aan het gevolg van menselijk falen¹. Daarmee wordt duidelijk hoe belangrijk veilig verkeersgedrag is. Bij Heijmans onderzoek ik wat we kunnen leren van de gedragswetenschappen om de verkeersveiligheid te verbeteren. Een van de manieren waarop we dat doen is door de principes van nudging toe te passen in het verkeer.

Nudging

Een nudge is een (kleine) aanpassing in de omgeving die mensen verleidt tot het vertonen van gewenst gedrag. Een andere omschrijving voor nudging is het geven van een duwtje in de goede richting. Het ontvangen van zo’n duwtje gebeurt vaak op onbewust niveau. Nudges kom je op veel verschillende plekken tegen, bijvoorbeeld in de supermarkt. A-merken worden daar op ooghoogte geplaatst zodat je deze eerder ziet en koopt dan de B-merken die lager liggen.

Nudging in het verkeer

Rijgedrag is met name onbewust gedrag. Zo nemen we op wegen die we goed kennen niet meer alles bewust in ons op. Dit onbewuste gedrag is lastig te sturen op bewust niveau. Gelukkig zijn er ook andere manieren om dit rijgedrag te sturen, zoals met nudging door middel van dynamische verlichting. Dynamische verlichting in het wegdek is één van de toepassingen waarmee ik het effect van nudging in het verkeer onderzoek. Deze gekleurde verlichting is eerder ontwikkeld door Heijmans in samenwerking met de Universiteit Aachen vanuit het Europese Onderzoeksproject: Measures for Behaving Safely. 

Dynamische verlichting in het wegdek

De dynamische verlichting bestaat uit twee rijen gekleurde lampen die aan beide kanten van de weg zijn geplaatst in het wegdek (zie afbeelding 1). De verlichting reageert op het gedrag van weggebruikers: het systeem activeert wanneer bestuurder te hard rijdt. De lampen vertonen een bepaald patroon in een bepaalde kleur dat de weggebruiker onbewust beïnvloedt. Bijvoorbeeld een patroon wat naar de bestuurder toekomt. Dit wekt de illusie dat de bestuurder sneller rijdt dan dat hij daadwerkelijk doet waardoor hij eerder geneigd is om af te remmen².Inmiddels zijn de eerste metingen gedaan met het systeem. Met succes: bijna de helft van de snelste weggebruikers verminderde snelheid wanneer het systeem actief was.

Unieke toepassing

De verlichting in het wegdek trekt de aandacht van de bestuurder. Dit ondersteunt het principe van ‘de ogen op de weg’. Voordeel is dat het systeem een toevoeging is op de huidige verkeerssituatie waarvoor maar een relatief kleine aanpassing aan de infrastructuur nodig is. Daarnaast activeert de verlichting alleen wanneer het nodig is. Als iemand de juiste snelheid rijdt, blijft de verlichting uit. Hiermee voorkomen we dat het wegdek continue verlicht is en zorgen we dat enkel de bestuurder die het duwtje in de goede richting nodig heeft, dit duwtje ook krijgt.

Toepasbaarheid 

Om dit systeem effectief in te zetten in Nederland en daarmee de verkeersveiligheid te verhogen, ga ik in gesprek met o.a. wegbeheerders. Op die manier wil ik er achter komen op welke plekken dit systeem effectief kan worden ingezet en wat daarvoor nodig is. Deze kennis zetten we bij Heijmans in voor de doorontwikkeling van dit systeem. Alle input vanuit geïnteresseerden is welkom. Wil je meedenken met de ontwikkeling van deze verlichting of heb je suggesties? Schrijf je hier in om op de hoogte gehouden te worden of neem direct contact met mij op (Ruby van der Sande, gedragswetenschapper bij Heijmans). 

1. Veilig Verkeer Nederland. Geraadpleegd op: 1 november 2019. VVN Symposium: Samen veilig van deur tot deur, VVN Symposium: Samen veilig van deur tot deur | Veilig Verkeer Nederland.
2. Van Mierlo & de Waal. (2019). Nudge met dynamische verlichting voor veiliger verkeersgedrag. Nationaal Verkeerskunde Congres.