‘Nu realiseren we ons: het roer moet om’

Hiltrud Pötz, oprichter van atelier GROENBLAUW, is een veelgehoorde naam in de wereld van natuurinclusief. Naast vertoningen op onder andere het Nationaal debat Natuurinclusief Bouwen en haar bijdragen aan onder andere het DuurzaamDoor-programma en het actieprogramma ‘Klimaatadaptief bouwen met de natuur’, is Pötz misschien wel het meest bekend van het Natuurschuurtje. Dit iconische voorbeeld van een alledaagse natuurinclusieve toepassing ontwierp Pötz in samenwerking met Maike van Stiphout van DS Landschapsarchitecten.

Omdat het moet

Wat Pötz ook doet, het is natuurinclusief. Dat is al jarenlang zo. Zo was zij medeontwerper van EVA-Lanxmeer (lees daarover in Stedebouw & Architectuur nr.2 uit 2001), een razend populair project om zijn duurzame en ecologisch insteek. “Natuurinclusief is de basis van al mijn werk”, vertelt Pötz. “Al sinds mijn afstuderen dertig jaar geleden vind ik dat we zorgvuldig om moeten gaan met grondstoffen en de natuur op zich. 

Volgens Pötz kunnen we de natuur met alles verbinden, of het nou een schuur, gebouw of stadswijk is. Dat bleek twintig jaar geleden al. “Ook toen was een golf van interesse voor dit onderwerp, al was dat veel meer geënt op duurzaam bouwen. Dat is ooit weggezakt, maar nu komt het weer op vanuit een heel andere motivatie: omdat het nu moet.”

“We lopen tegen alle grenzen aan: met CO2, energieproductie, bevolkingsgroei, natuurverstoring. We kunnen er niet meer omheen. Als we op een goede manier verder willen leven op onze planeet, moeten we rekening leren houden met het draagvermogen van die planeet. Twintig jaar geleden deed men het vanuit idealisme, mensen zoals ik, die zagen het en wilden het. Nu realiseren we het met zijn allen: het roer moet om.”

Gelijk speelveld

De noodzaak om te werken aan onze leefomgeving wordt alsmaar meer gezien door overheden, bouwers en ontwikkelaars. Pötz ziet dat als een wezenlijke stap, maar ze blijft kritisch: “Ik heb genoeg ervaring opgebouwd om te weten dat dingen niet in één of twee dagen gebeuren. Dit is een traject van meerdere jaren. Wat nu moet gebeuren, is dat er een duidelijke taakstelling vanuit opdrachtgevers komt. Dat is een absolute voorwaarde.”

“Ik vind dat opdrachtgevers een gelijk speelveld moeten creëren voor alle marktpartijen. Dat wordt ook gevraagd. Als je kijkt naar de energietransitie zie je hetzelfde gebeuren: als daar hogere eisen worden gesteld, worden ze aan iedereen gesteld. Op zo’n moment vinden ontwikkelaars wel oplossingen, misschien onder gekreun en gezucht, maar ze kunnen het wel. Hetzelfde gebeurt nu bij natuurinclusief. We moeten duidelijk zijn naar ontwikkelaars en hen faciliteren met kennisontwikkeling. Daar is het actieprogramma ‘Klimaatadaptief bouwen met de natuur’ heel goed voor.”

Overtuigd

Ook op andere gebieden ziet Pötz wel ontwikkelingen. Zo raken bijvoorbeeld ook woningbouwverenigingen steeds meer betrokken bij het onderwerp. “Ik heb ook al meegemaakt dat een aannemer iemand voor klimaat en natuur in dienst heeft. Ik word nog eens overbodig!” lacht ze. “Er is absoluut belangstelling naar. Je hoeft niet meer uit te leggen dat je wat met de natuur moet doen. Het is nu de vraag: hoe moet je dat doen?”

Dat we aanbeland zijn op praktische hobbels, zoals welke voorzieningen er zijn, wat ze kosten en of ze wel werken, vindt Pötz erg positief. “Zulke praktische vragen worden wel opgelost”, zegt ze. “De noodzaak, het besef en de motivatie zijn er. Nu moet je mensen helpen om het concreet te maken.” 

Mensenwerk

Om die praktische vragen te tackelen, moet er volgens Pötz veel meer worden samengewerkt. “Zet bij een nieuwe ontwikkeling meteen de ontwikkelaar en ontwerper, maar ook de groen- en rioolbeheerder om tafel. Als je samen een concept ontwikkelt, kun je integreren in plaats van optellen. Ik heb vaker projecten gedaan waarin we kostenneutraal werkten en méér konden toevoegen dan oorspronkelijk gepland.”

De belangrijkste factor om meer uit die samenwerking te halen, is het combineren van budgetten, aldus Pötz: “Neem een wadi: dat is een groenvoorziening dat ook van doen heeft met regenwaterafvoer en het riool. Maak de wadi natuurvriendelijk, dan tel je biodiversiteit erbij op. De budgetten daarvoor zijn afzonderlijk vaak bescheiden, maar als je ze combineert in de investering – ook met beheer! – dan krijg je dat voor elkaar.”

“Om dat voor elkaar te krijgen, zo is mijn ervaring, moet je alle mensen om tafel zetten voordat er getekend wordt. Dan is namelijk iedereen mede-eigenaar van het idee en dan doen mensen eerder mee om de financiering te regelen.” Dat idee, dat de mens centraal staat, daar is Pötz heilig van overtuigd. “Alles is mensenwerk. Ieder geslaagd project dat ik ken, slaagde omdat mensen het wilden.”

Dit artikel is geschreven als onderdeel van het actieprogramma 'Klimaatadaptief bouwen met de natuur'. Lees meer over dit programma in de nieuwste editie van Biind Magazine, thema Natuurinclusief.