Auke Hoekstra rekent op duurzame energie

Hoekstra promoveert, zo gauw hij de tijd vindt, aan de TU Eindhoven op ‘De energie- en mobiliteitstransitie met als onderdeel energie en mobiliteit in steden’. “Mijn geld verdien ik met Zenmo, dat staat voor Zero emission energy en mobility simulations. Vanuit beide functies maak ik met zogenaamde 'agent-based modellen' prognoses op het gebied van duurzame energie en mobiliteit. Bijvoorbeeld: Kies je voor de vervoerstroom Purmerend-Amsterdam, voor een hov-lijn, of meer asfalt? Ik kan de effecten van duurzame varianten redelijk goed berekenen.” 

De universiteit Eindhoven, waar hij zijn prognose- en rekenmodel verder ontwikkelt, lijkt een pure bron van vreugde voor hem. “Als kind werd ik al blij van de boekenkast van mijn vader, daarna kreeg ik toegang tot de universiteitsbibliotheek en werd ik nóg blijer, toen kwamen de computer en het internet, fantastisch! En nu maak ik maximaal gebruik van de computer met agent-based computermodellen. Die noem ik vaak mijn kristallen bol.” 

En Hoekstra pakt door. Hij heeft met meerdere professoren een groot onderzoeksvoorstel ingediend op het gebied van duurzame mobiliteit en energie. “Als dat doorgaat trek ik een project met 36 promovendi, terwijl ik zelf nog niet gepromoveerd ben. Eigenlijk wel een beetje gek”, realiseert Hoekstra zich, even, maar dan hoopvol: “Ik heb al stof voor vijf artikelen. Daar nog drie van schrijven, dan bundelen, een lintje erom en dan ben ik gepromoveerd.” 

Episch centrum 

We ontmoeten Hoekstra, met baard en lang haar – een wens van Iris, zijn vrouw – in zijn werkatelier in de Haagse Schilderswijk. “Als ik maar even denk dat ik het slecht heb, wandel ik een rondje en zie mensen die het echt voor hun kiezen hebben gekregen.” Verhuisdozen staan opgestapeld, want per 1 juli verhuizen Hoekstra, vrouw en twee katten – ‘een is al twintig’ – naar een kleine plaats in de weilanden, dichter bij Eindhoven. Naar een energiepositief huis. “Ik heb zelfs energie over als ik daar mijn elektrische auto oplaad.” 

Nog even in Den Haag dus. Hoekstra heeft de benedenverdieping tot zijn beschikking. Samen wonen ze boven. Een beslissing op basis van eerdere ervaringen. “Ik heb een periode besteed aan ‘werken met mijn handen’ en was op zoek naar het beste geluid: de beste speakers in de beste behuizing. Ik kwam op beton. En ja, dat liet hier en daar wat sporen na in huis.” 

De ramen in zijn werkatelier zijn met licht doorlatend materiaal beplakt, geen afleiding van buiten, slechts een reep op kniehoogte bij de voordeur geeft zicht op wie er voor de deur staat. Een keuken en toilet maken de werkruimte zelfvoorzienend. Het ‘episch centrum’ bevindt zich op een fors bureau: zijn computer en een reuze, rond beeldscherm. “Ik had altijd al het grootste scherm, maar dit is echt geweldig.” Het ontneemt het zicht op Hoekstra volledig als hij even iets opzoekt. Daarnaast, boeken – ‘die zeggen tenminste niets’ – twee stoelen met elk een slapende kat en een ontvangsttafel. 

Betonnen boxen 

Hoekstra werkt aan de TU Eindhoven nauw samen met hoogleraren Maarten Steinbuch en Geert Verbong aan ‘innovatieve systemen op het gebied van transitie naar duurzame mobiliteit’, en raakt steeds meer bekend door zijn debunk-tweets – ‘zomaar 7.000 volgers’ – en -blogs. Hierin ontkracht hij ‘fake news’ over elektrisch en autonoom rijden en (voertuig)delen in de toekomst. “Twitter is een goed medium voor het signaleren van en reageren op foute berichten”, ervaart Hoekstra. 

Terug naar zijn werkomgeving. “In mijn nieuwe huis zit ik midden op het platteland want het is voor mij belangrijk om niet te worden afgeleid. Dat bleek al op de lagere school. Ik kon niet meekomen en kwam terecht op de LOM-school (school voor leer- en opvoedingsproblemen, red.) vanwege concentratieproblemen. Gelukkig bleek ik alleen snel afgeleid. Achter in de klas omringd door schotjes, kwam ik wel weer goed mee.” 

Eenmaal manieren gevonden om geconcentreerd te kunnen werken, koos Hoekstra voor een studie Bestuurskunde. “Ik wilde de wereld verbeteren, maar wist nog niet hoe. Bestuurskunde zou me vast op ideeën brengen. Toen kwamen computers en Internet op mijn pad. Leuk! Tien jaar geleden wilde ik iets anders. Met mijn handen betonnen boxen maken voor het ultieme geluid. Ik geloofde er echt in.”  

Scherp zien én berekenen 

Een ontmoeting met Ernst Vuyk, toenmalig voorzitter van ODE, organisatie voor duurzame energie, zette Hoekstra op het spoor naar het specialisme waar hij nu in excelleert: het rekenen op duurzame energie. “Geef mij een bak met cijfers en wat ideeën, daar kan ik wat mee. Meer nog dan mijn vader – die intuïtief wist hoe dingen zouden verlopen, bijvoorbeeld mijn achteraf rampzalige eerste huwelijk – kan ik heel scherp zien én berekenen hoe dingen zich zullen ontwikkelen. Toen ik in 1981 de computer ontdekte wist ik bijvoorbeeld direct dat dat de toekomst was. Er waren mensen die zeiden: wordt het wel wat? Hoe kun je dat nu níet zien, riep ik dan verbaasd. Hetzelfde gebeurde met de mobiele telefoon: hoe kón je nou níet zien dat die een vlucht zou nemen?”  

Op aangeven van Vuyk zag Hoekstra ineens het potentieel van zon, wind en batterijen en anders dan betonnen boxen appelleerde dat ook aan zijn latente ambitie van wereldverbeteraar. Hoekstra: “En weer hoor je defaitistische geluiden als: dat beetje windenergie, gaat dat ons helpen? En weer denk ik: hoe kún je het níet zien? Er is duizenden keren meer zon en honderden keren meer wind dan we nodig hebben, voor altijd, en het wordt nog goedkoper om te oogsten ook.” 

Ontmoeting in virtual reality 

“Energie vormt de basis van onze beschaving”, legt Hoekstra uit. "Energie is echt heel fundamenteel, net zo fundamenteel als grondstoffen en informatie die bijvoorbeeld in ons DNA is opgeslagen. Eigenlijk is het leven een combinatie van die drie dingen." 

Mobiliteit fascineert hem ook. “Mobiliteit heeft vele vormen, en je hoeft niet altijd van je plek. Lezen in je stoel is al een vorm van mobiliteit. Als je elkaar via de telefoon spreekt of via Skype ziet, ga je eigenlijk ook naar elkaar toe. In de toekomst ziet een bejaarde man die zich slecht kan bewegen ineens een robot naar zich toekomen, voorzien van een beeldscherm waarop zijn dochter hem aankijkt en aanspreekt. Uiteindelijk geloof ik dat we elkaar ook gaan ontmoeten in virtual reality. Dat wordt heel realistisch. Je gezicht bevat slechts 24 gezichtsspieren. Door gezichtsuitdrukkingen te vertalen in de mate waarin je die spieren aantrekt kan je ‘virtuele zelf’ precies dezelfde uitdrukking krijgen.” 

Eindeloos energie 

“Communicatie is dus ook mobiliteit en die vraagt heel weinig energie en grondstoffen. Heel duurzaam. Daarnaast heb je fysieke mobiliteit. De auto is daarin het lastigst. Die neemt veel te veel plaats in en veroorzaakt slachtoffers, fijnstof en stress.” Dat kan allemaal beter, voorziet Hoekstra, met kleinere voertuigen en drie doorbraken: elektrisch (minder uitstoot), zelfrijdend (minder ongevallen) en delen (minder ruimte en grondstoffen). 

De voordelen van elektrisch rijden worden volgens Hoekstra onderschat. “Ik start bij de toekomst. Daarin stoot elektriciteit nauwelijks nog kooldioxide uit. Die komt van zon, wind en misschien een beetje nucleaire energie. Ik ben niet bang voor kernenergie maar verwacht er niet veel van want het is veel te duur en er zitten allerlei haken en ogen aan. In die toekomst gebeurt mijnbouw ook met elektrische voertuigen en worden batterijen en zonnecellen gerecycled. Op die manier heb je eindeloos energie en mobiliteit terwijl je nauwelijks uitstoot hebt. Je gaat dan van ruim 200 gram broeikasgas per kilometer nu, naar 5 gram per kilometer. En als je gaat delen dan kun je op 1 of 2 gram uitstoot per kilometer komen." 

Delen neemt een vlucht 

Zelfrijdend vervoer heeft volgens Hoekstra voor- en nadelen: "Het is ideaal voor ouderen en kinderen die nu niet kunnen rijden en voor dronkaards die nu veel ongelukken veroorzaken. Ook maakt het delen veel eenvoudiger omdat elk voertuig in feite direct een taxi wordt. Aan de andere kant wil je voorkomen dat er straks nog meer auto’s in de stad rijden en dat nog meer mensen een grote auto kopen die veel grondstoffen vergt. Gelukkig denkt de jongere generatie echt anders dan wij. Is een huis huren goedkoper? Waarom zou ik dan een huis kopen? En waarom zou ik een auto kopen als ik er een binnen 2 minuten voor de deur heb staan?” 

“Ook zie ik dat delen een vlucht kan nemen binnen lokale coöperaties, waarin sociale cohesie en sociale controle het delen nog makkelijker maken.” Wat volgens Hoekstra ook helpt, is dat het steeds minder gaat om fysieke zaken en steeds meer om informatie die je makkelijk kunt meenemen. "Ik kreeg laatst een week een Tesla Model X te leen. Als die auto mij herkent stelt hij direct stoel en stuur in op mijn lange lijf en speelt hij mijn playlist. Dan voelt het ineens alsof het mijn auto is." 

Waanzinnig bevredigend 

Zulke technische en sociale ontwikkelingen kent Hoekstra toe aan zijn ‘agents’ en rekent zo de transitiepaden in energie en mobiliteit door. Een baanbrekende evolutie in modellen, noemt hij het. Ook kan hij bij de modellen wetenschap en praktijk mooi combineren. "Klanten zijn geïnteresseerd in resultaten van de modellen en de wetenschap in hoe ik ze heb gemaakt." 

“Laatst hebben we voor een wijk met 200 representatieve reizigers berekend hoe ze met duurzame vervoermiddelen binnen dezelfde tijd van A naar B komen. Dat bleek met zelfrijdende deelvoertuigen geen enkel probleem. En omdat je minder en kleinere voertuigen nodig hebt, konden we gemiddeld negen tiende van de kosten, energie, grondstoffen en ruimte in de stad besparen. Dat het zo positief zou uitpakken had ik niet verwacht. Modellen helpen me dus echt om duurzame verbeteringen te onderbouwen zodat ik vervolgens voor een versnelling kan zorgen. Dat is echt waanzinnig bevredigend.”