Doen, leren, beter doen

Wat zijn volgens jou in 2020 de trends in de fysieke leefomgeving?

“Ik zie een duidelijke gebiedsgerichte aanpak als trend. Dat wil zeggen: dat er meer verbindingen moeten komen tussen de verschillende grondgebruikers van een gebied, zoals de natuur, de openbare ruimte, de landbouw, et cetera. Dat zijn zulke verschillende stakeholders. Het is belangrijk om een visie te ontwikkelen om de natuur in die gebieden robuuster te maken. Ik bedoel dan niet alleen het groen, maar alles wat er leeft, groeit en bloeit.”

“Daar kunnen allerlei mensen aan bijdragen, bijvoorbeeld door te zorgen voor verbindingen, dat is zo belangrijk voor biodiversiteitsherstel. Denk aan bermen en dijken, bedrijventerreinen, daken, landbouwgebieden en de randen daarvan. Het Deltaplan Biodiversiteitsherstel is erop gericht om die bijdrage te stimuleren. Van burgers tot bedrijven; iedereen kan wat doen. Dat zie je op landelijk niveau, maar ook lokaal zie je mensen in de stad heel actief worden met bijvoorbeeld buurt(moes)tuinen.”

“Ook is er haast een groenedakrevolutie gaande. Iedereen die ook maar iets van een plat dak bezit, wordt aangemoedigd daar wat mee te doen. Bij het NIOO noemen we dat ook wel het tweede maaiveld dat in relatie staat met het eerste maaiveld. Het zou mooi zijn dat daar nog meer afstemming in komt, met onder andere projectontwikkelaars en grondeigenaren.”

Speelt de stikstofcrisis hier ook een rol in?

“We zitten nu in een pijnlijke periode door de polarisatie van de boeren, waar ik vreselijk ongelukkig door wordt, maar er zijn ook veel boeren die zien dat het echt anders moet én kan. Dat betekent een beter verdienmodel voor de boeren en ik denk dat het goed is daar meer aandacht aan te besteden, samen met de boeren. Zo zijn wij met de Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij bezig, waarbij je activiteiten ziet van bijvoorbeeld Rabobank, die een lagere rente rekent als een boer biodiverser gaat werken.” 

Wat is volgens jou de meest urgente opgave binnen jouw vakgebied waar in 2020 aan gewerkt moet worden?

“Dat is best moeilijk te zeggen, want het is complex. Maar van alle factoren die een negatief effect hebben op biodiversiteit, zoals verstedelijking, intensivering van landbouw, klimaatverandering, verdroging door verlaging van het waterpeil, het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en de toename van verkeer, staat de stikstofproblematiek toch wel bovenaan. We weten dat we de stikstofdepositie met een andere bedrijfsvoering voor boeren kunnen reduceren, maar dan moeten we in andere waarden gaan denken dan alleen maximalisatie van productie. We kunnen er niet onderuit dat de agrarische sector de hoogste stikstofdepositie veroorzaakt, dat is een feit, maar we kunnen dat alleen aanpakken als we de boeren een kans geven en het samen oppakken in plaats van dat we tegenover elkaar gaan staan.”

Wat is er nodig om deze opgave aan te pakken?

“Veel natuur- en milieuorganisaties hebben gezamenlijk aanbevelingen gedaan richting de overheid om de stikstofcrisis aan te grijpen als kans voor natuur en alle Nederlanders. Die pleiten voor onder andere langetermijnbeleid met concrete, afrekenbare (tussen)doelen, een transitie naar grondgebonden natuurinclusieve landbouw en verbindingen tussen natuurgebieden. Die aanbevelingen gaan heel belangrijk zijn om de bedrijfsvoering onder de loep te nemen.”

“Er is ook een wisseling in mindset nodig en dat is best wel een ding. We zijn in Nederland volkomen verslaafd geraakt aan het opruimen en aanharken. Alles moet keurig netjes op orde en als de natuur ergens niet van houdt, dan is het dat. Daar moeten we van af. Hetzelfde zie je bij gewassen: we hebben voor een paar hoog producerende bulkproducten gekozen, de rest is verdwenen. Dat zijn allemaal werkwijzen die we opnieuw moeten bekijken.”

“Het strokenteelt project van de WUR is een goed voorbeeld. We weten op basis van onderzoek dat planten het land sterk beïnvloeden door processen onder de grond. Dat levert functionele agrobiodiversiteit op die heel gunstig kan zijn voor boeren. Hoe denk je dat we aan de eikenprocessierups zijn gekomen? Omdat we een rij eiken hebben staan en verder niets. Alle natuurlijk vijanden van dat beest krijgen geen kans, dus het is tafeltje-dek-je voor de rups. Zo gaat het ook in de landbouw.”

Welke partijen zijn aan zet om hier verandering in te brengen?

“Ik zou willen dat er een beter ruimtelijk beleid komt. Is het niet op rijksniveau dan vanuit gemeenten en provincies. Er is nu nauwelijks regie op waar dingen wel of juist niet worden gedaan. Denk aan die enorme distributiecentra of zonneweides. Die worden geplaatst op mooie gronden die voor natuur of voedselproductie kunnen dienen. Er is voor de verdozing van Nederland geen enkele verplichting om groene daken of zonnepanelen te installeren. Hoe je het ook wendt of keert, dat is funest voor de biodiversiteit.”

“Vroeger hadden we een veel beter ruimtelijk ordeningsbeleid. Nu hebben de we Nationale Omgevingsvisie, maar we hebben beleid nodig om daar uitvoering aan te geven: waar zet je die dozen dan wél neer, wetende dat ze er toch moeten komen. Maar ook: welke landschapselementen, zoals heggen of hagen langs weilanden, behoud en bescherm je? Daar wordt nog niet zorgvuldig mee omgegaan.”

Wat moet er nu gaan gebeuren om verandering teweeg te brengen?

“Ecologen en wetenschappers weten veel wel, maar veel ook nog niet. Dat zien we ook bij de stikstofdiscussie: hoeveel moet de vermindering van de depositie precies zijn? Die kennis moet nog sterker. Aan de andere kant zijn er op sommige gebieden, zoals natuurinclusief bouwen, juist veel handreikingen om nu al mee aan de slag te gaan. Het excuus ‘we hebben de kennis niet’ werkt niet meer. Wees proactief en pak die kennis, of ga er anders naar op zoek.”

“Ik ben ervan overtuigd dat hoe concreter de tools zijn, hoe makkelijker het wordt. Dat zie je ook bij groene daken, daar ligt al veel klaar om te laten zien hoe het technisch in elkaar steekt. Het is nu belangrijk dat we het onder iedereens neus steken. Je ziet dat dit werkt: veel steden zeggen dat het beter moet. Amsterdam staat te trappelen om meer aan natuurontwikkeling te doen. Ik hoop dat dit enthousiasme zich doorzet. Dat bereikt mensen en maakt het heel zichtbaar.”

“Ik wil eigenlijk toe naar wat wij de deltalabs noemen. Daar beginnen we komend jaar aan: een samenwerking op gebiedsniveau tussen wetenschappers, boeren en andere grondgebruikers. Eigenlijk iedereen die iets met de grond doet, moet hierin gaan samenwerken, gebaseerd op het principe ‘doen, leren, beter doen’. Dus niet eerst jarenlang onderzoek doen, maar echt aan de slag gaan en gaandeweg leren. Dat is een nieuwe aanpak en ik geef toe, dat gaat tijd kosten want biodiversiteitsherstel doe je niet in één jaar.”