Stationsgebied Almere heet mens, dier én plant welkom

Het stationsgebied van Almere gaat in de komende jaren op de schop. Het gebied wordt getransformeerd tot een hoogstedelijke omgeving waar het knooppunt van verkeerstromen gecombineerd wordt met een nieuwe groene inrichting van de buitenruimte. Niet alleen voor de mens, maar ook voor het vergroten van de ecologische kwaliteiten en de biodiversiteit van het gebied.

Centraal in de transformatie staat een forse impuls voor de verblijfs- en belevingskwaliteit van deze doelgroepen. “Licht speelt hierin een belangrijke rol,” zegt Willem van der Laan, stedenbouwkundige en landschapsarchitect bij de gemeente Almere. “Het is onderdeel van de gemeentelijke ambitie om met lichtplannen ook nadrukkelijk het nachtbeeld mee te nemen in de plannen voor het stadscentrum.” Die focus op licht maakt het plan een lichtend voorbeeld van integraliteit.

Uit zijn voegen

Almere is een van de snelst groeiende steden in Nederland. Het wordt verwacht dat de stad in de komende 10 tot 15 jaar van 200.000 naar 300.000 inwoners groeit. Toch werd ooit gedacht dat Lelystad de grote stad van de Flevopolder zou worden. “Je kunt je voorstellen dat het station van Almere, dat niet is gebouwd op dat aantal inwoners, intussen uit zijn voegen barst,” vertelt Filip van der Heijden van het bureau Lichtvormgevers.

Filip is bij de transformatie van het stationsgebied betrokken als lichtregisseur. Hij is ingeschakeld door de gemeente Almere, die in het programma van eisen specifiek aandacht besteedt aan het avond- en nachtbeeld van de stationsomgeving. “Wij vinden de beleving van het nachtbeeld voor een openbare ruimte net zo belangrijk als die van de dag,” vertelt Willem van der Laan, stedenbouwkundige en landschapsarchitect bij de gemeente Almere. “Dat komt ook in andere projecten in het stadscentrum terug. Het idee is om de kwaliteiten van een plek 24/7 uit te lichten.”

Bosco horizontale

In het geval van het stationsgebied gaat het om de looproutes en de groene zones, zo is samen met Buro Sant en Co besloten. “De hoofdroutes moeten voor wandelaars en fiets stevig verlicht zijn,” vervolgt Van der Laan. “Het boomgebied ertussen moet juist op subtiele manier geaccentueerd worden. Dit creëert een contrast waardoor de donkere gebieden donkerder lijken, wat de verschillen in belevingskwaliteit vergroot en ook de leefkwaliteit voor dieren.” Interessant is dat er gekozen is voor een soortenbomenplein, door Sant en Co ook wel benoemd als bosco horizontale, wat een impuls aan de biodiversiteit geeft.

Mens, plant, vogel, insect en vleermuis komen daardoor samen op het plein. Dat creëert kansen, geven Van der Heijden en Van der Laan aan. De mens op het plein moet zich veilig voelen, terwijl de dieren in de nacht een moment van rust moeten hebben. “Daarbij is het dimmen van licht niet per definitie voldoende,” zegt Van der Heijden. “Als je gaat verfijnen, dus vanuit meerdere lichtpuntjes in een fijner raster, dan kun je de plekken waar mensen komen accentueren zonder de flora en fauna te verstoren.”

Lichtbeleving

Dat verfijnen is mogelijk dankzij geavanceerde ledverlichting. Dat is niet alleen energiezuiniger, het stelt vormgevers ook in staat de beleving van een ruimte te beïnvloeden. Een voorbeeld: “In de donkere omgevingen kun je een stedelijke intimiteit creëren,” vertelt Van der Heijden. “In het plan van het stationsgebied zijn smallere paden bedacht, zodat je in de groene zones kunt lopen. Als we daar omgevingslicht laten schijnen vanuit lage punten, dus niet vanuit een grote mast die plat naar beneden schijnt, dan verstoor je de natuur niet. Dat kan ’s nachts ook uitgezet worden, terwijl de verlichting op de lopers slechts wordt gedimd. Zo kun je genuanceerd gedurende de avond en nacht het lichtbeeld veranderen om mens en dier te faciliteren.”

Belangen bundelen

Dat kan nog verder. Hoe reageren specifieke diersoorten op blauwer of juist warmer licht? Zulke vraagstukken worden nog onderzocht. “Wat licht precies betekent voor flora en fauna is nog veelal onbekend,” zegt Van der Heijden. “Daar zijn we in het geval van het stationsgebied nog niet, maar met het uitvoeren van dit project zijn we wel een stap dichterbij.” Door ecologen wordt ingeschat dat het stationsgebied door dieren als overgangsgebied gaat worden gebruikt.

Dat maakt van het project een uitstekend leermoment, beaamt Van der Laan. “Er komen hier veel belangen bij elkaar: verkeer, waterhuishouding, groen, beleving, reizigersstormen. Het is altijd al ons idee geweest om al die facetten met elkaar te verweven. Niet één ding is belangrijker dan de andere, het gaat om een samenspel van belangen. Daar is een bijzonder mooi integraal plan uit gekomen.” Hoe dat in de uitwerking gaat lopen, zien we eind dit jaar. “So far, so good,” aldus Van der Laan.

Praat mee

Op 20 november tijdens het congres Natuurlijk wordt verder ingegaan op de transformatie van het stationsgebied Almere door de landschapsarchitecten van Buro Sant en Co. Ook belicht Van der Heijden de manier waarop licht een leefbare omgeving voor flora en fauna kan creëren en schuiven de fabrikanten van de lichtinstrumenten daarbij aan, want ook zij spelen een belangrijke rol om samen te werken aan een leefbare omgeving voor iedereen.

Tijdens de sessie op 20 november is voldoende gelegenheid voor vragen en eigen inbreng. Dus kom ook naar Natuurlijk!