College van Rijksadviseurs pleit voor Minister van Ruimte

Het Rijk presenteerde dit najaar de Nationale Omgevingsvisie, waarin het de ambitie toont om de grote opgaven waar Nederland voor staat in samenhang aan te pakken. Als deze integraal worden aangepakt, met oog voor de lange termijn, kan Nederland mooier en rijker uit deze operatie tevoorschijn komen. Dit vergt een actieve en voortvarende regie van het Rijk. Maar het Rijk is daar nu onvoldoende goed voor toegerust. Het opereert sectoraal en heeft te weinig kennis in huis, schrijven de Rijksadviseurs Berno Strootman, Daan Zandbelt en Rijksbouwmeester Floris Alkemade in het advies aan het Rijk.

Minister van Ruimte

Het college pleit voor een volwaardig ministerie van Ruimte, dat als verbindend departement strategie aan uitvoeringskracht koppelt in nauwe samenwerking met andere beleidsdepartementen en de uitvoeringsorganisaties. Een zorgvuldige omgang met de schaarse ruimte in Nederland vraagt om een minister met een krachtige positie ten opzichte van de sectorale departementen, om integraliteit desnoods te kunnen afdwingen, aldus de adviseurs.

Meer regie betekent volgens de Rijksadviseurs dat het Rijk in samenhang met andere overheden weer nadrukkelijker aan tafel zit, met een integrale, ruimtelijke langetermijnvisie op Nederland. Meer regie betekent ook meer samenhang in rijksbeleid, met het ministerie van Ruimte als de spin in het web van de Rijksoverheid.

Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving Daan Zandbelt: “De vakministers waken over deelbelangen, maar de grote doelen vervat in het Parijse Klimaatakkoord, de Natura2000-afspraken of de Sustainable Development Goals worden niet gehaald met deze sectorale aanpak. Integratie is ook noodzakelijk om synergie te bewerkstelligen, om efficiënt om te gaan met de ruimte en om kosten te besparen.”

Multidisciplinair

Het College benadrukt dat het Rijk weer veel meer kennis en kunde naar binnen moet halen. Om het ministerie van Ruimte adequaat te laten opereren, zijn multidisciplinaire teams nodig. De Rijksadviseurs denken hierbij aan stedenbouwkundigen, (landschaps)architecten en planologen, maar ook aan economen, verkeerskundigen, ecologen, woningmarktdeskundigen, energiespecialisten, klimaatexperts, maar ook andere relevante experts als bijvoorbeeld sociologen, filosofen, bestuurskundigen, financieel specialisten, cultuurhistorici, juristen.

Berno Strootman, Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving: “Deze werkwijze vraagt om mensen met een brede blik, die met een ruimtelijke bril naar maatschappelijke vraagstukken kijken en meer dan één goede oplossing voor een opgave zien’.

Om het ministerie te voeden en te prikkelen stellen de Rijksadviseurs ook voor een planbureau in te richten dat vanuit ontwerp- en verbeeldingskracht concrete beleidsadviezen geeft.  Dit toekomstverkennende en ontwerpende onderzoek wordt al wel door het PBL verricht, maar zij zouden hier meer capaciteit en aandacht voor moeten krijgen dan op dit moment het geval is. Zo kan het ontwerp‐ en verbeeldingskracht op een eigentijdse manier inzetten om tot concrete beleidsadviezen te komen.

Goed idee?

Eerder vroeg de redactie van Biind haar lezers al of het aanstellen van een Minister van Ruimte een goed idee zou zijn. "Natuurlijk  hebben we een minister van ruimte nodig, die zowel het stedelijke-, alsook het landelijke landschap, inclusief de Noordzee moet vertegenwoordigen!", reageerde Floor van Dusseldorp. "Te veel komt het landschap onder druk van stedelijke uitbreidingen te staan, waar vooral de ontwikkelaars van profiteren.En natuurlijk moet het een persoon (of personen ) zijn die duidelijk voeling heeft met wat de toekomst vraagt maar ook aanbiedt."

Een andere lezer, die liever anoniem reageert, is sceptisch: "Het beeld van integraliteit is mooi maar mijn beleving van de jaren '90, toen we nog een ministerie van VROM hadden, was er een van nep-integraliteit. Vanuit een ander ministerie was ik destijds betrokken bij de discussie over nieuwe VINEX-locaties. Elke twee weken was er overleg met alle departementen, georganiseerd en voorgezeten door VROM. Er werkte binnen  VROM een team van ongeveer twintig personen aan, die elke twee weken ongeveer tweehonderd pagina’s tekst creëerden die we dan in het overleg bespraken. Je zou verwachten dat er twee weken daarna met de inbreng van de andere departementen iets gedaan was. Ben er vier keer bijgeweest maar er werd niets mee gedaan. VROM had zelf een beeld van waar de locaties moesten komen en inbreng werd niet gewaardeerd. In alles werd duidelijk gemaakt dat wij er voor de vorm bij zaten. Mogelijk is deze houding de reden geweest om het ministerie maar op te heffen, dat weet ik niet. Maar een verdomd goede keus als je het mij vraagt."

Sjaak de Keijzer ziet de aanstelling van een Minister van Ruimte daarentegen wel zitten: "Zeer mee eens. De integrale benadering van de kwaliteit van onze leefomgeving ligt al te lang in het verdomhoekje. De politicie en beleidsmakers vergeten maar al te vaak dat hun ideeën ruimtelijk mogelijk en duurzaam (inspelen op de toekomst) moeten zijn en ook onze leefomgeving bepalen (het er ook goed uit moet zien). Op lokaal niveau, uitzonderingen nagelaten, zijn investeringen daarin vaak onbespreekbaar; wordt gezien als overbodige luxe. Nieuw elan op Rijksniveau genegeerd m.i. een win/win situatie."

Praat mee

Wat vind jij? Moet het volgende kabinet een Minister van Ruimte aanstellen? Deel je mening door een mailtje te sturen naar manon@biind.nl