The Happy City, dat is pas Smart!

Het gaat Nederland voor de wind; de welvaart is hoger dan ooit. Maar vooral in de grote steden is er ook veel onrust en onvrede. Dat heeft te maken met een eenzijdige focus op materiële welvaart en te weinig op welzijn, duurzame gezondheid en geluk. Vóór (of tenminste tegelijkertijd met) het denken over smart city is het slim om helder te krijgen wát de gezonde en gelukkige stad precies is en hóe we dat kunnen gebruiken als kompas bij beslissingen.

Als stadsgeograaf ben ik hier mee bezig sinds de oprichting van de vereniging Nieuw Utrecht (NU) in 2000, samen met een netwerk van stadgenoten. In 2015 had NU een lustrum, een mooie aanleiding om te proberen de toekomst te voorspellen via trendwatching, forecasting, backcasting e.d. Bepalen hoe het Utrecht van 2030 eruit gaat zien, bleek (uiteraard) onmogelijk. De toekomst moeten we zelf kiezen en wat kies je anders dan 'de gezonde, gelukkige stad'? Dit leidde in 2018 tot de oprichting van de stichting Happy City NL als opvolger van NU.

Het denken in termen van 'de gezonde en gelukkige stad' zien we de laatste jaren steeds sterker worden. Zeker ook in Utrecht, waar De Gezonde Stad de ultieme koers is. Reden voor ons om onderzoek en ontwikkeling te doen van die gelukkige stad. Gezondheid en geluk zijn daarbij doelen op zich, maar ook een middel in de zin dat gezonde en gelukkige mensen betere beslissingen nemen en beter functioneren in privé- en werksfeer.

Dat kompas van de gezonde, gelukkige stad is idealiter ook bepalend voor de inzet van slimme technologie bij ontwerp en ontwikkeling. Nogmaals: dan moeten we eerst een beter begrip hebben van de stad en de gelukkige stad, maar het moet vooral nog sterker doordringen bij politiek, ondernemer en burger. Tot die tijd is er grote kans dat inzet van slimme technologie niet of zelfs averechts werkt.

Gelukkig is er al veel bekend. We kunnen geluk en gezondheid steeds beter meten dankzij de neuro-wetenschappen, maar ook individueel weten mensen maar al te goed wat goed is voor henzelf. Toch is het voor velen blijkbaar moeilijk om ernaar te leven. Dat is natuurlijk deels de bekende menselijke zwakte, maar het komt voor een flink deel ook door de inrichting van onze economie, maatschappij en onze steden (ook letterlijk in de zin van ruimtelijke inrichting). Bovendien delven gezondheid en geluk nog te vaak het onderspit door werk, (hoog) inkomen, status en bezit. Een gezonde, gelukkige (en dus slimme) stad is een stad die de stedeling helpt bij het streven naar en het behalen van gezondheid en geluk.

De vraag is: als we de gelukkige stad écht kennen, hoe kan de smart city die dan faciliteren? We zien namelijk dat slimme technologie menselijk contact soms overbodig maakt, Terwijl die technologie juist dat echte, duurzame contact moet uitlokken. Slimme technologie (computer, robots) kan bijvoorbeeld geestdodend en fysiek slopend werk overnemen, zodat mensen zinvol werk kunnen gaan doen. Dat kan echter pas als ze ervan doordrongen zijn dat deze nieuwe banen hen uiteindelijk gezonder en gelukkiger maken. Dat geldt ook voor een zinvolle invulling van onze vrije tijd, door bijvoorbeeld (samen) te gaan sporten. Voor een groot deel is dat een kwestie van voorlichting, bewustwording en toegankelijk maken!

Deze 'menselijke' benadering van slimme technologie - ofwel de happy smart city - gaat grote economische gevolgen hebben. Sommige delen van de economie zullen krimpen of verdwijnen, andere zullen juist (sterk) groeien. Dat deze sociaal-economische keuzes door politiek, burgers en ondernemers vervolgens ook grote ruimtelijke gevolgen hebben, moge duidelijk zijn. Nieuwe ruimtelijke investeringen, gebieds- en vastgoedontwikkelingen en slimme technologie moeten daar op inspelen!

Dit blog is ook gepubliceerd in Biind Magazine 2 2019, waarin het thema smart city centraal staat. Benieuwd? Je leest hem hier.